MACBETH, DE FILM

 Drie heksen voorspellen de griezelig ambitieuze Macbeth dat hij eens koning van Schotland zal worden. Gesteund door een vierde heks, zijn meedogenloze vrouw Lady Macbeth, weet hij zijn doel te bereiken. Geweld, list en bedrog zijn hun wapens. De drie heksen doen nog twee andere voorspellingen, waar Macbeth, net als iedereen in die tijd, blindelings in gelooft. Te laat komt hij tot het besef dat heksen een pact met de duivel gesloten hebben en  dus onbetrouwbaar zijn.    

In zijn befaamde tragedie uit 1606 laat Shakespeare zien hoe slechtheid functioneert, hoe dat gepaard gaat met bloeddorst, machtswellust en gewetensnood. Schitterende taal, prachtige verzen, veel monologen, maar hoe bouw je zo'n toneelstuk om tot film? Hoe voorkom je dat de toeschouwer alleen maar, om met Hitchcock te spreken, 'talking heads' te zien krijgt?

Regisseur Joel Coen wilde nu eens een film maken zonder zijn jongere broer Ethan (denk aan Fargo, The Big Lebowski, True Grit), maar wel met zijn vrouw Frances McDormand (o.a. Nomadland). Hij  bewerkte Shakespeares toneelstuk dusdanig dat er een alom geprezen film in de arthouses van deze wereld vertoond wordt. Hij koos voor zwartwit, en liet de hoofdrollen spelen door zijn vrouw en Denzel Washington. Coen laat veel bloed zien: op de dolken, op de handen, op de gewonde lichamen, en speelt met licht en donker. Close -ups en  Dutch angles ( een beeld waarbij de horizon niet horizontaal maar schuin gehouden wordt) zijn de logische wapens van een filmregisseur, waar weer tegenover staat dat alles binnen gefilmd is. We zien een groot gebouw als kasteel, met grote deuren en hoge plafonds: een soundstage heet dat, heb ik me laten vertellen. Alles draait nadrukkelijk om de tekst, met onderin gelukkig een uitstekende Nederlandse vertaling.

 Somber, spookachtig, weinig afwisseling, heel veel tekst voor Washington en MacDormand, die ik eigenlijk te oud vind voor deze rollen. Zeker, ze spreken hun zinnen voortreffelijk uit, maar Denzel met zijn grijze baard (in 2021 was hij 67) en Frances met haar charmante rimpeltjes (64) kunnen onmogelijk betrekkelijk jonge mensen uitbeelden die stijf staan van eerzucht, woede en bloeddorst. Nee, met Shakespeare is niets mis, maar op verfilmd toneel zit ik niet te wachten.

The Tragedy of Macbeth. Regisseur: Joel Coen. Acteurs: Denzel Washington, Frances McDormand, Alex Hassell. Land: Verenigde Staten. Uitgekomen: in 2021.

EEN ZOON VERLAAT HET HUIS

Nu ook Gerrit zelf een dagje ouder werd, gingen zijn gedachten steeds vaker terug naar zijn jeugd, en vooral naar die keer dat hij van huis wegliep. Dat was geen impuls, maar de optelsom van ergernissen die zich vanaf zijn twaalfde in zijn binnenste ophoopten.

Zijn ouders hielden namelijk van tucht, orde en regelmaat, en duldden geen tegenspraak. Kinderen behoorden tijdens de maaltijd te zwijgen; ze mochten slechts hun mond opendoen als hun iets gevraagd werd. Ouders hadden altijd gelijk; zij steunden elkaar in discussies, dus pogingen om pa en ma tegen elkaar uit te spelen, waren gedoemd te mislukken. Je kind complimenteren met goede rapportcijfers of fraaie doelpunten geschiedde slechts heel zelden. Voor alles diende zoon of dochter bescheiden te blijven; op praatjesmakers zat de maatschappij niet te wachten.

Vooral het gedrag van zijn vader hinderde Gerrit. Die liet er zich geregeld op voorstaan dat hij de man was die het geld binnenbracht. Het grootste stuk vlees, de meeste jus, zijn eigen comfortabele stoel. "Gerrit, geef eens even mijn pantoffels." "Waar is de krant, Gerrit?" "Breng nu maar het voetenbankje." Dat was het lage krukje waarop pa, liggend in zijn fauteuil, zijn benen uitstrekte. Die bevelen! Die luie man! Die opgezwollen buik! Gerrit kon er steeds slechter tegen en dat gold ook voor de berispingen, terechtwijzingen en terloopse opmerkingen die hij kreeg over zijn kleding, zijn kapsel en zijn vriendin. "Je hoeft toch niet altijd die vuile spijkerbroek te dragen." "Wanneer ga je nu eens eindelijk naar de kapper?" "Dat meisje schildert zich toch wel erg op." Een botsing tussen een koppige puber en een autoritaire vader vader was onvermijdelijk.

Die kwam er tijdens het avondeten. Pa, berispend: "Zeg Gerrit, je had beloofd dat je de vuilnisbak buiten zou zetten."

Gerrit, mompelend: " Heb ik niet beloofd. Dat kunt u trouwens best zelf." 

Pa, rood wordend: " Ik werk de hele dag hard voor je moeder en voor jou. Je kunt best iets terugdoen." 

Gerrit, wit wegtrekkend: " Ik heb heel veel huiswerk." 

Pa, minachtend lachend: " Kom, kom. Je was overigens erg laat thuis, gisteren. En het hele halletje stonk naar bier. Waar hing je eigenlijk uit?"

Gerrit, zijn drift met moeite beteugelend: "Waarom moet ik dat altijd melden? Ik ben geen klein kind meer." 

Pa, triomfantelijk: " Wij zijn je ouders. Het is hier geen hotel. Trouwens, ik wilde je dat al eerder zeggen, je moeder en ik zijn wat teleurgesteld in je. Aan jou hebben we niet zoveel. Jij gaat altijd maar je eigen gang, je vertelt nooit wat."  

Dit kwam aan. Het duizelde Gerrit. Nu hij daar na vele jaren weer aan terugdacht, voelde hij hoe aangeslagen hij was toen hij deze opmerkingen moest incasseren, ook al wist hij dat ze niet onterecht waren. Hij zei niets, at zijn bord leeg en vertrok naar zijn kamer. Ik ga hier weg, besliste hij. Hij pakte een koffer, gooide er vrij willekeurig wat kleren in, stopte in zijn schooltas de boeken voor de volgende dag, en wachtte op een geschikt moment. Toen sloop hij met zijn spullen de trap af, stapte buiten op zijn fiets en reed naar het huis van zijn vriendin. Natuurlijk, na twee dagen was hij weer terug, maar al met al ging het hier toch om een eerste stap op de weg naar volwassenheid.