EEN VOETBALLEVEN

En toen brak de dag aan waar hij voor gewaarschuwd was. Geen baan, geen huis, geen vrouw, geen vrienden. Alles weg. En het ergste was het besef dat hij niemand iets kon verwijten, behalve zichzelf. De schuld lag bij hem, en bij niemand anders.

Eerzuchtige voetbalvaders dromen van een zoon zoals hij. Freddy kon alles met een bal, was snel, behendig en schoot als jongen van twaalf al net zo hard als een volwassen man. Elke leider van de teams waarin hij speelde, riep tegen zijn medespelers: "Alle ballen op Freddy!" Zijn vader stond dan glunderend langs de lijn, bewonderend omringd door andere pa's, die diep in hun hart zó jaloers waren, dat ze hoopten op ongelukkige momenten van de ster in wording. Maar dat gebeurde zelden; al spoedig kwamen de managers op Freddy's vader af om zich voor te stellen en hun kaartje af te geven. Het profvoetbal lonkte.

School was toch belangrijker voor hem dan men dacht. Fred was zich er al jong van bewust dat een sportcarrière ook snel voorbij kan zijn. Had zijn concurrent Jimmy niet een dubbele beenbreuk opgelopen? Die was nu al blij dat hij maar een beetje hinkte. Maar met al die trainingen en wedstrijden in een week zat veel huiswerk maken er niet in. De havo werd verwisseld voor de mavo. Voor de leuke meisjes maakte het niet uit. Hij koos er een die hem slaafs volgde en zelfs bereid was om zijn sporttas van de auto naar het kleedlokaal te dragen. 

De echte verleidingen kwamen toen hij het Nederlands elftal haalde en de grote clubs van Europa serieuze interesse toonden. In discotheken werd hij benaderd door attractieve vrouwen die wel tien jaar ouder waren; mannequins van naam en allerlei fotomodellen lieten weten graag met hem naar shows, galadiners of feesten te gaan. Geld was al lang geen onderwerp van gesprek meer. Toen hij in Engeland op het hoogste niveau voetbalde, had Fred een tijdlang de gewoonte om elke week 80.000 pond van de bank te halen en die in dezelfde week op te maken. Er zaten in de kleedkamer elftalgenoten naast hem, die telefoontjes, afgezet met diamanten, lieten zien. Met zijn Russische teamgenoten bezochten ze na elke wedstrijd de exclusieve nachtclubs van Moskou en bestelden flessen champagne van een paar duizend euro, die ze vaak niet eens opdronken.

Inderdaad, Fred kon de weelde niet aan, de verloedering sloeg toe, de prestaties werden minder. Twee mislukte huwelijken, vier kinderen, een berg alimentatie, dan kan een derde Ferrari er niet meer vanaf. Bovendien gaat het lichaam slijten. Zo tussen zijn dertigste en vijfendertigste begon hij last te krijgen van knieën, achillespezen, rug. Hij werd niet meer opgesteld, alleen kleinere clubjes hadden nog interesse, de zogenaamde vrienden en vriendinnen bleven weg. 

Het leven werd grauw, elke dag leek op de vorige. Was er vroeger nog de spanning van de komende wedstrijd, de ontspanning, vreugde of verdriet na een duel, nu gebeurde er eigenlijk niets, behalve dat er af en toe een ex belde om te vragen waar het geld bleef. Voor Fred was het casino een mooie uitlaatklep. Hij belde een taxi die hem naar een grote stad reed, zette een zonnebril en pet op, en ging aan de roulettetafel zitten. Eindelijk opwinding, spanning, winnen of verliezen, zoals hij dat jarenlang had meegemaakt. Maar inderdaad, het casino wint uiteindelijk altijd.

Vorige week zag ik Fred terug. Er stond een dronken man op straat bij de uitgang van de bioscoop die ik net verliet. Hij riep: " Mensen, ik vind er hier niets meer aan! Jullie wel? Ik ben Fred, ik heb vroeger gevoetbald, weten jullie nog?"  

Niemand, reageerde, iedereen liep door. Hij keek me aan, maar herkende me niet. Tsja, het is waar: roem en geld zijn slecht voor een mens.

 

DE BIBLIOTHEEK VAN GEHEIME DROMEN

 Tokyo is verdeeld in wijken. In elk stadsdeel staat een Community House, waar voor de wijkbewoners allerlei evenementen en cursussen worden georganiseerd, van schaken tot en met bloemschikken. Jong en oud, hoog of laag opgeleid, man of vrouw, iedereen kan daar terecht en doet dat ook. Ideaal om ook eens andere mensen te ontmoeten.

De wijk Hatori beschikt dus ook over zo'n House met eigen bibliotheek. Alle inwoners van Hatori mogen maximaal zes boeken lenen, met een uitleentermijn van twee weken; de lezerspas is gratis. Je ontkomt daar niet aan een ontmoeting met de bibliothecaresse, mevrouw Sayuri Komachi. Ze zit wat apart van de anderen: ingebouwd tussen een afscheidingswand en een L - vormige balie. Als je haar voor het eerst ziet, schrik je. Ze is namelijk een enorme, grote vrouw. Bleek gezicht, met een kin die naadloos overgaat in haar nek. Haar haar zit strak in een klein knotje boven op haar hoofd. Daarin zit één haarspeld gestoken, en aan het uiteinde daarvan bungelen drie kwastjes met mooie versieringen van witte bloemetjes. Wanneer ze je aankijkt, blijkt ze een witte rand onder in haar ogen te hebben. Haar blik is zó scherp, dat je even terugdeinst. Maar haar stem maakt alles goed: innemend, warm, uitermate geruststellend.

Wie zich bij haar aanmeldt voor een advies, krijgt steeds de vraag: " Waar bent u naar op zoek? " Terwijl je je antwoord formuleert, bestudeert ze je aandachtig. Na een paar minuten draait ze zich om naar haar computer, zoekt wat op en begint razendsnel te tikken. Dat print ze vervolgens uit; ze overhandigt je een vel papier met boeken over jouw onderwerp. Maar helemaal onderaan staat een boek dat daar helemaal niets mee te maken heeft. Vervolgens geeft ze je een bonus: een vilten voorwerp dat misschien een dier uitbeeldt of een koekenpan, want met vilten is ze de hele dag bezig. Ze knikt je vervolgens kort toe en vervolgt haar werkzaamheden, zonder nog naar je om te kijken. Haar taak is volbracht.

Helpt ze hiermee mensen verder? De vijf over wie in De bibliotheek van geheime dromen verteld wordt in ieder geval wel. Neem bijvoorbeeld de eerste: Tomoka, 21 jaar, verkoopster van dameskleding. Zij komt van het Japanse platteland  en woont nu in haar eentje in Tokyo. Ze wil carrière maken en zelfstandig zijn, maar hoe doe je dat? Nou, door een computercursus te volgen in het House, en voor je zelf te koken in plaats van goedkope, ongezond afhaalmaaltijden te nuttigen. Gewoon aan iets beginnen wat zich aandient en dan blijk je meer te kunnen dan je dacht.

Of kijk eens naar meneer Masao, 65 jaar, gepensioneerd, de laatste uit de rij. Tweeënveertig jaar heeft hij bij dezelfde werkgever zijn plicht gedaan. Elke dag ging hij op een vast tijdstip met de trein, zat op een vaste werkplek op zijn vaste afdeling en voerde de taken uit die voor hem lagen. Nu is hij met pensioen, heeft geen enkele hobby en is in niets speciaal geïnteresseerd. Wat nu? Hij hoort dat in het House lessen in go gegeven worden, en zo ontmoet hij mevrouw Komachi. Zij laat hem nadenken over het misverstand dat alleen de werkenden de maatschappij draaiende houden. Zij raadt hem om zijn hart te volgen en benadrukt dat lang niet alles beslist tot iets moet leiden. Ook als dat niet lukt, kan het toch erg leuk geweest zijn.

De Japanse schrijfster Michiko Aoyama (geboren 1970) toont de lezer in haar roman vijf mensen die voor een belangrijke keuze in hun leven staan. Ze worden allen in verband gebracht met hetzelfde gebouw en dezelfde raadgeefster. Bovendien keren enkele hoofdpersonen als bijfiguur terug in andere verhalen, zodat deze roman duidelijk een eenheid vormt. Als lezer krijg je zo een aardig beeld van de moderne Japanse samenleving van, laten we zeggen, de middenklasse. Het is geen meeslepende, maar wel heel leesbare roman geworden, die jammer genoeg nogal braaf is. Iedereen blijkt toch aardig, en de  moralistische lessen klinken erg positief. Op één punt hebben de dames Komachi en Aoyama volkomen gelijk: boeken lezen maakt een mens wijzer en gelukkiger. Lezen is voedsel voor de ziel. 

Michiko Aoyama, De bibliotheek van geheime dromen. Uit het Japans vertaald door Elbrich Fennema. Meulenhoff, Amsterdam, 2023. 286 blz.