16-05-2023

SCHURKEN!

 De jonge (geboren in 1976), Amerikaanse onderzoeksjournalist Patrick Radden Keefe schrijft graag zogenaamde write - arounds. Dit zijn artikelen over personen die weigeren zich te laten interviewen. Keefe houdt van de uitdaging, weet dat er veel journalistieke creativiteit nodig is om een doorwrocht beeld te schetsen van iemand met wie je geen woord gewisseld hebt. Je moet het doen met mensen die de persoon in kwestie goed gekend hebben. De vorm waarin hij zijn bevindingen vervolgens giet, is de longread: lange stukken die vooral geschikt zijn voor tijdschriften. Keefe heeft er succes mee; ze verschenen in bladen als The New Yorker, The New York Times en Slate,en leverden hem diverse journalistieke prijzen op.

In 2022 kwam in de V.S. een bundel met twaalf stukken uit die eerder in The New Yorker gepubliceerd waren, en in Nederland onder de titel Schurken werd uitgebracht.  Voor de Nederlandse lezer opent dit boek met een verrassing. Onder de titel Misdaadfamilie beschrijft hij de ons welbekende Holleeder, compleet met Willem en zijn zussen Astrid en Sonja.  Hij bezoekt Astrid in een safehouse, praat met Sander Janssen, de Limburge advocaat van Holleeder, en woont het proces bij. In zo'n dertig bladzijden vertelt hij het hele verhaal glashelder: van Heineken tot en met de moord op Peter R. de Vries. Vakwerk!

Uitgesproken spectaculair is zijn rapportage over de jacht op de Mexicaan Joaquin Guzmán Loera, beter bekend als El Chapo, Het Onderdeurtje. Guzman mag dan klein zijn en vrijwel analfabeet, hij is een slimme crimineel die de openbaarheid schuwt en vanuit Sinaloa, een afgelegen westelijke staat, zijn kartel leidt. Cocaïne, marihuana, heroïne, crystal meth, het levert hem miljarden op. Dankzij zijn slimheid -  hij laat onderaardse tunnels bouwen -  en door allerlei ambtenaren om te kopen, weet hij lang uit handen van de politie te blijven, Maar in 1993 wordt hij gearresteerd. Na acht jaar een tamelijk luxueus leven in een Mexicaanse gevangenis geleid te hebben, weet hij te ontsnappen. De jacht wordt door Amerikaanse en Mexicaanse rechercheurs voortgezet. El Chapo heeft een eigen legertje, wordt beschouwd als 's werelds machtigste drugssmokkelaar en is in 2011 de meest gezochte voortvluchtige op aarde. En nu, in 2023? Hij zit zijn straf uit in Florence, Colorado, in de best beveiligde federale gevangenis van de VS. Sommigen beweren dat de vijfenzestigjarige Guzman dit niet eens zo erg vindt. Hij heeft volop geleefd en werd jarenlang intensief opgejaagd. Een gerieflijk pensioen achter de tralies heeft ook wel wat.

En zo staat dit boek vol met doorwrochte, tot op het bot uitgezochte ware misdaadverhalen. Over zeer exclusieve, dus dure, maar wel vervalste wijnen; over een intelligente, goed opgeleide Amerikaanse vrouw die uit frustratie, of woede, of wat dan ook, mensen in haar omgeving doodschiet; over de man die Trump aan zijn image hielp. Elke dag één stuk, en u bent weer wat wijzer, en misschien wat droeviger geworden.

Patrick Radden Keefe, Schurken. Vertaling van Rogues. True Stories of Grifters,, Killers Rebels and Crooks door Hans E. van Riemsdijk en Marijke Gheeraert. Nieuw Amsterdam, 2022. 367 blz. 

01-05-2023

LEVENSLESSEN

 Terwijl de hele wereld bibbert omdat de Verenigde Staten van de Sovjet - Unie eisen dat die kernraketten van Cuba verwijderd worden ( we leven in 1962), stapt de veertienjarige Roland op zijn fiets om zijn pianolerares thuis op te zoeken. Zij heet Miriam, is opvallend knap, 25 jaar, en had al eerder belangstelling voor Roland getoond. Twee jaar lang zal zij hem niet alleen beter piano leren spelen, maar hem ook op seksueel en emotioneel gebied van alles bijbrengen. Als zijn kameraden op de kostschool opscheppen over hun avontuurtjes, zit hij triomfantelijk te zwijgen. 

Maar als hun relatie abrupt eindigt, betekent dat ook een keerpunt in zijn leven. Met een IQ van 137 en een opmerkelijk groot talent om klassieke pianomuziek te spelen heb je alle mogelijkheden in handen om een universitaire studie of een conservatoriumopleiding succesvol af te ronden. Helaas, het komt er niet van. Landarbeider, fotograaf, tennisleraar, dichter van versjes op wenskaarten, en uiteindelijk pianist in een hotel om voor de achtergrondmuziek te zorgen, tot meer is hij kennelijk niet in staat, maar hij lijdt daar niet onder.

Op het menselijk vlak loopt het ook anders dan verwacht. Hij rommelt wat aan met diverse vrouwen, en trouwt tenslotte met de Duitse Alissa. Als hun zoontje Lawrence vier maanden oud is, verlaat zij beiden om in haar geboorteland carrière te maken. Vastbesloten een beroemd schrijfster te worden, mijdt ze elk contact met man en kind. Inderdaad, ze is de tegenpool van Roland. Alissa en haar Duitse familie geven McEwan de gelegenheid om op meeslepende wijze over de verzetsgroep Die Weisse Rose en het barre leven in de DDR te schrijven.

Dat doet de auteur trouwens veelvuldig in deze buitengewone roman: hij koppelt handig het wereldgebeuren aan de belevenissen van de hoofdpersonen, van wie Roland de verteller is. De val van de Muur in 1989, de kernramp in Tsjernobyl van 1986, de coronacrisis, ze komen allemaal voorbij. Want de auteur laat zijn hoofdpersoon opmerken: " We zijn nu eenmaal één met de geschiedenis en onderhevig aan haar grillen."  Trouwens, toen de Muur viel was iedereen geestdriftig, want de democratie had gezegevierd. Maar wat dachten we toen onder Trump het Amerikaanse Capitool bestormd werd? Overal worden er weer muren opgetrokken; met de lessen van de geschiedenis wordt er niets gedaan. Zo mijmert Roland over politiek, het leven en zichzelf, en de lezer denkt geboeid met hem mee.

Lessen is een knap geconstrueerde, rijke roman, vol met boeiende mensen en onverwachte plotwendingen. Ian McEwan heb ik altijd al als een groot romancier gezien. Het wordt langzamerhand tijd dat die dames en heren in Zweden een Nobelprijs voor hem klaarleggen. 

Ian McEwan, Lessen. Vertaald door Harm Damsma en Niek Miedema. Uitgeverij De Harmonie, Amsterdam, 2023. 572 blz.