JUFFROUW BRODIE

Zelf vond juffrouw Jean Brodie dat haar beste jaren startten in 1930. Toen selecteerde ze, als onderwijzeres, zes meisjes van tien jaar uit haar nieuwe klas, van wie ze wist dat ze te vormen waren. En wel door haar, en wel voor het leven. Juffrouw Brodie hanteert daarvoor een eigen methode, die er in bestaat dat ze zich niets aantrekt van voorgeschreven lesstof en aanbevolen lesroosters. Alles draait om het Goede, het Schone en het Ware (Plato dus), en dat alles is te vinden in allereerst kunst en godsdienst, filosofie en tenslotte wetenschap. Rekenen, aardrijkskunde, ach ja. Hoog gegrepen? Zeker. Onmin met schoolleiding en collega's? Uiteraard. Trok ze zich dat aan? Nooit.

Met haar zes leerlingen, al gauw de Brodie - meisjes genoemd, gaat ze intiem om. Ze vertelt over haar privé - leven, neemt ze mee naar de schouwburg, de musea, op wandelingen, drinken thee in haar flat. Ze blijft wel steeds de onderwijzeres: ze complimenteert, geeft standjes, vraagt aandacht. Het lijken haar dochters wel, en het feit dat ze altijd ongetrouwd is gebleven en geen kinderen heeft gehad, zal ongetwijfeld een rol gespeeld hebben.

Een lelijke oude vrijster dus? Beslist niet. In de jaren dertig was ze een veertiger en beschikte over een dusdanig aantrekkelijk uiterlijk, dat diverse mannen verliefd op haar werden: groot van gestalte, een Romeins profiel, bruine, fonkelende ogen. Ze mocht graag imponeren, en hield waarschijnlijk ook daarom van uniformen, fascisme, Mussolini, Hitler en Franco. En omdat ze met haar geliefde pupillen alles besprak, deed ze dat ook over haar politieke voorkeuren.

Als de meisjes twaalf zijn, verlaten ze school en Brodie, om te vertrekken naar het middelbaar onderwijs, maar het contact blijft. Toch verandert er wat: meisjes van vijftien vertellen elkaar niet meer alles. Het groepje begint uit elkaar te vallen. En twee jaar later zal juffrouw Brodie vaststellen dat haar beste jaren voorbij zijn.

Muriel Spark (Edinburgh; 1918 - 2006) werd aanvankelijk gezien als een iemand die licht en humoristisch weet te schrijven en dat is het dan, maar na enige tijd zag men in dat dit een misvatting is. In deze roman heb je eerst het idee dat je een meisjesboek aan het lezen bent. Dan ontdek je dat Spark in haar tekst haast ongemerkt allerlei bloedserieuze, waarschuwende zinnetjes vlecht over de levensloop van haar hoofdpersonen, over de opvattingen van Brodie, over de ergernis die zich van sommigen van haar volgelingen meester maakt. De gelaagdheid die ook deze roman kenmerkt, de toegankelijke stijl en haar gevoel voor subtiele humor bewijzen dat Muriel Spark heel nadrukkelijk een belangrijke auteur is.
Muriel Spark, De beste jaren van juffrouw Brodie. Vertaald door W.A.C. Whitlau. Amsterdam, 2019. Oorspronkelijke titel: The Prime of Miss Jean Brodie (uit 1961). 

EEN FILMKLASSIEKER: THE FRENCH CONNECTION

Als u wat bent uitgekeken op die gangsterfilms waarin glanzende limousines af en aan rijden en topgangsters in maatpakken chique restaurants bezoeken en de duurste casino's frequenteren, dan wordt het tijd voor de realistische boevenfilm uit het begin van de jaren zeventig, met regisseurs als Coppola en Scorsese. The French Connection van William Friedkin uit 1971 is er ook zo een.

Dat is geen toeval. De film is gebaseerd op het non - fictieboek The French Connection: A True Account of Cops, Narcotics, and International Conspiracy, geschreven door Robert Moore in 1969. Daarin volgt de schrijver de werkzaamheden van twee echte rechercheurs in New York, Eddie Egan en Sonny Grosso, in de periode van 7 oktober tot 24 februari 1962. Dit klinkt alsof het hier om een documentaire gaat, en in die stijl wordt deze speelfilm  ook op het doek gebracht: grauwe straten, veel verkeer met al het lawaai dat daarbij past, gewoon daglicht, armoedige bars en eetgelegenheden, ongedierte. Er is slechts één gesoigneerde heer te bewonderen, en dat is Alain Charnier, gespeeld door de Spaanse acteur Fernando Rey. Hij verbindt onder - en bovenwereld met elkaar, biedt een kwalitatief fantastische partij heroïne aan, en vormt het doelwit voor zijn volstrekte tegenpolen: de twee rechercheurs, geweldige rollen van Roy Scheider en vooral Gene Hackman, die daar dan ook een Oscar voor kreeg. Vaak onaangename types, vrouwonvriendelijk, racistisch, met losse handjes, maar altijd oplettend en voor niemand bang.

Ook het werk van deze mannen is echt. Ze staan uren in de kou te posten; slapen, hangen en liggen in de auto, drinken koffie in een portiekje en dat alles om nu ook eens een grote vangst te doen. Want dat wordt vooral Hackman verweten: hij pakt alleen onbeduidende criminelen. En daarom is hij bereid zo ongeveer zijn leven op het spel te zetten, en tegelijkertijd de scène te leveren waar deze film om beroemd geworden is: de achtervolging. Minutenlang, dwars door superdruk New York, een gevorderde auto met Hackman, tegen een trein met een Franse moordenaar, die weet dat ze hem op het spoor zijn. De race was vrijwel geheel geïmproviseerd, de opnamen vonden  gedurende vijf weken op locatie plaats op dagen dat het uitkwam, tussen tien uur 's morgens en drie uur 's middags. Rauw, realistisch, echt, geloofwaardig, zoals de hele film.
The French Connection. Regisseur: William Friedkin. Acteurs: Gene Hackman, Roy Scheider, Fernando Rey. Land: Verenigde Staten. Uitgebracht: 1971.