Weet u eigenlijk wat vlas ìs? Ja, een gewas met blauwe bloemen, met lijnzaad en stengels die linnen opleveren. Daar valt goed geld mee te verdienen. Zo rond 1900, de tijd waarin onze roman zich afspeelt, is boer Vermeulen in zijn West - Vlaamse dorp de man tegen wie iedereen opkijkt. Zijn vlasakker ( in het Vlaams `vlaschaard'; spreek uit ' vlasjaard' ) wordt altijd alom bewonderd, zijn woord is wet. Zijn stugge gezicht met de stoppelbaard en zijn onverzettelijke houding stralen trots uit, macht en hoogmoed. Hij stelt alleen belang in iets als het hem geld oplevert: aardappelen, vlas, personeel. Dat geldt zelfs voor zijn vrouw, die hem in stilte verwijt dat hij haar sinds hun huwelijk nooit meer met haar voornaam heeft aangesproken. Hard werken, zaken doen, dat is zijn leven.
Ook zijn zoon Louis, twintig jaar en vol levenslust, is voor zijn harde vader slechts de meesterknecht, een willoze onderdaan, die 's avonds verantwoording moet afleggen over de werkzaamheden van die dag. Natuurlijk wil de zoon met zijn stevige lijf en een hoofd vol met frisse ideeën in de voetstappen van vader treden, maar die laat dat absoluut niet toe.
Toch bestaan er overeenkomsten tussen beiden. Vader en zoon zijn in diepste wezen eenzaam. Boer Vermeulen omdat hij door zijn norse optreden niemand in zijn omgeving duldt die hem tegenspreekt, behalve zijn vrouw. Soms dringt het besef tot hem door dat hij er echt alleen voor staat.
Louis is eenzaam, omdat in dit jaar de hormonen enorm aan het opspelen zijn, wat inhoudt dat hij dolgraag met het jonge volk dat op hun boerderij werkt, zou willen dansen, zingen, drinken en de liefde bedrijven. Maar de jonge meisjes zien het grote standsverschil, dulden hem slechts. Voor hem zijn er de rijke boerendochters, maar daar zit niks bij, vindt hij. Alleen Schellebelle, een rossigblond werkmeisje van vijftien, toont zich echt verliefd.
Er is nog iets: beide mannen zijn koppig. willen uitsluitend hun eigen gang gaan, laten zich door niemand wat zeggen. De zoon begint de vader tegen te spreken, en die reageert bars. Als er vlas gezaaid moet worden, raadt de zoon, gesteund door enkele getrouwen, zijn vader aan de laaggelegen akker in te zaaien, maar pa houdt het op de hoogkouter. Hij bestelt heel speciaal Russisch zaad, maar dat komt enkele weken te laat. Gevolg: een hoogst matige vlasakker, verlies van prestige, kwaaie koppen op de boerderij.
Vermeulen laat zich echt kennen als hij een boerderij in de buurt wil kopen. Dan is hij van zijn zoon af, die gaat dus naar elders, en hij heeft weer het rijk alleen op zijn eigen bedrijf. De dreiging om zijn macht te moeten delen of zelfs afstaan, zou daarmee afgewend zijn. Nu treedt boerin Barbele resoluut op, en dit doldrieste plan verdwijnt even uit het zicht. Maar het blijft knetteren tussen de twee mannen, en als lezer vrees je iets heel ergs. Inderdaad, dat komt er dan ook.
De vlaschaard is veel meer dan een streekroman. Streuvels geeft in een kleurrijke, beeldende kunsttaal, gebruikmakend van diverse West - Vlaamse dialecten, een goed beeld van een kleine, landelijke samenleving, met alle jaloezie, plezier, werklust en verdriet die in een heel jaar voorbijkomen. Daar bovenuit steekt een generatieconflict dat door de auteur in al zijn finesses belicht wordt. Hier is een groot schrijver aan het woord, die met deze roman veel succes had: veertig keer herdrukt, in zes talen vertaald, twee keer verfilmd.
Stijn Streuvels, De vlaschaard. Eerste druk 1907, veertigste druk uitgeverij Lannoo Tielt (België) in 2021. 324 blz.
