Een politieman in de Zwitserse Jura ziet op een novemberdag in 1948 een blauwe Mercedes aan de kant van de weg staan. De bestuurder is dood; een schot door zijn slapen is hem fataal geworden. Het gaat hier om Ulrich Schmied, politie - inspecteur van Bern. Commissaris Bärlach, zijn chef, zal het onderzoek leiden. Zo, tot nu toe is duidelijk sprake van 'een misdaadroman', zoals de ondertitel van De rechter en zijn beul dan ook luidt.
Maar als de lezer Bärlach beter leert kennen, bekruipt hem toch een onbehaaglijk gevoel. De man is de zestig gepasseerd en maakt een vermoeide indruk; tevens neemt hij een aantal merkwaardige beslissingen. Zo mag er de eerste dagen niets aan de pers worden doorgegeven en liegt hij Schmieds hospita cynisch wat voor. Ongegeneerd neemt hij een werkmap mee die op 's mans kamer ligt. En terwijl het onderzoek eigenlijk nog op gang moet komen, meldt hij zijn superieur, Lutz, dat hij iemand verdenkt, om kort daarna tegen zijn assistent te verklaren dat hij weet wie de dader is. Arrogant? Der dagen zat? Wat voert de commissaris in zijn schild?
Schmied blijkt geen gewone inspecteur te zijn geweest. Hij droeg in die auto een smoking, en bezocht, aldus gekleed, geregeld onder een schuilnaam bijeenkomsten die georganiseerd werden door ene Gastmann, een steenrijke zakenman van onduidelijke snit. Aangezien de advocaat van Gastmann weer bevriend was met de heer Lutz, blijkt de laatste zeer gevoelig te zijn voor argumenten die ten doel hebben Gastmann overal buiten te houden. Belemmert het kapitaal een eerlijke rechtsgang? In dat o zo fatsoenlijke Zwitserland? Waar gaat deze roman eigenlijk over?
Friedrich Dürrenmatt (Konolfingen, 1921 - 1990) was de bekendse Zwitserse schrijver van de twintigste eeuw. Zijn romans en toneelstukken (Het bezoek van de oude dame!) vonden ook internationaal weerklank. Hij had een originele visie op literatuur. Hij zou graag zien dat die minder elitair werd, wat toegankelijker voor een grote groep mensen. Daarom vatte hij het plan op om van een populair genre, de misdaadroman, gebruik te maken, en die hier en daar af te laten wijken van het gebruikelijke stramien. Zo kon hij er dan een diepere laag in aanbrengen. De lezer krijgt zijn amusement, maar wordt ook aangemoedigd om na te denken.
Waarover bijvoorbeeld? Wel, als we naar De rechter en zijn beul kijken, dan lezen we niet alleen een origineel, spannend verhaal met een verrassende ontknoping, maar blijkt ook dat de auteur nog wat voor ons in petto heeft. Dürrenmatt is kritisch over het politiebestel, levert commentaar op de maatschappij waarin hij leeft, laat zien hoe gevoelloos, manipulatief en egoïstisch mensen kunnen zijn. Dit is dus niet de zoveelste krimi, dit is een serieus literair werk.
Friedrich Dürrenmatt, De rechter en zijn beul. Vertaling Ria van Hengel. Amsterdam, 2017. 134 blz. met nawoord. Oorspronkelijke titel: Der Richter und sein Henker. Zürich, 1952.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten