Zelf vond juffrouw Jean Brodie dat haar beste jaren startten in 1930. Toen selecteerde ze, als onderwijzeres, zes meisjes van tien jaar uit haar nieuwe klas, van wie ze wist dat ze te vormen waren. En wel door haar, en wel voor het leven. Juffrouw Brodie hanteert daarvoor een eigen methode, die er in bestaat dat ze zich niets aantrekt van voorgeschreven lesstof en aanbevolen lesroosters. Alles draait om het Goede, het Schone en het Ware (Plato dus), en dat alles is te vinden in allereerst kunst en godsdienst, filosofie en tenslotte wetenschap. Rekenen, aardrijkskunde, ach ja. Hoog gegrepen? Zeker. Onmin met schoolleiding en collega's? Uiteraard. Trok ze zich dat aan? Nooit.
Met haar zes leerlingen, al gauw de Brodie - meisjes genoemd, gaat ze intiem om. Ze vertelt over haar privé - leven, neemt ze mee naar de schouwburg, de musea, op wandelingen, drinken thee in haar flat. Ze blijft wel steeds de onderwijzeres: ze complimenteert, geeft standjes, vraagt aandacht. Het lijken haar dochters wel, en het feit dat ze altijd ongetrouwd is gebleven en geen kinderen heeft gehad, zal ongetwijfeld een rol gespeeld hebben.
Een lelijke oude vrijster dus? Beslist niet. In de jaren dertig was ze een veertiger en beschikte over een dusdanig aantrekkelijk uiterlijk, dat diverse mannen verliefd op haar werden: groot van gestalte, een Romeins profiel, bruine, fonkelende ogen. Ze mocht graag imponeren, en hield waarschijnlijk ook daarom van uniformen, fascisme, Mussolini, Hitler en Franco. En omdat ze met haar geliefde pupillen alles besprak, deed ze dat ook over haar politieke voorkeuren.
Als de meisjes twaalf zijn, verlaten ze school en Brodie, om te vertrekken naar het middelbaar onderwijs, maar het contact blijft. Toch verandert er wat: meisjes van vijftien vertellen elkaar niet meer alles. Het groepje begint uit elkaar te vallen. En twee jaar later zal juffrouw Brodie vaststellen dat haar beste jaren voorbij zijn.
Muriel Spark (Edinburgh; 1918 - 2006) werd aanvankelijk gezien als een iemand die licht en humoristisch weet te schrijven en dat is het dan, maar na enige tijd zag men in dat dit een misvatting is. In deze roman heb je eerst het idee dat je een meisjesboek aan het lezen bent. Dan ontdek je dat Spark in haar tekst haast ongemerkt allerlei bloedserieuze, waarschuwende zinnetjes vlecht over de levensloop van haar hoofdpersonen, over de opvattingen van Brodie, over de ergernis die zich van sommigen van haar volgelingen meester maakt. De gelaagdheid die ook deze roman kenmerkt, de toegankelijke stijl en haar gevoel voor subtiele humor bewijzen dat Muriel Spark heel nadrukkelijk een belangrijke auteur is.
Muriel Spark, De beste jaren van juffrouw Brodie. Vertaald door W.A.C. Whitlau. Amsterdam, 2019. Oorspronkelijke titel: The Prime of Miss Jean Brodie (uit 1961).
Geen opmerkingen:
Een reactie posten