In het begin van de jaren zestig werkte auteur Ton van Reen, toen 21 jaar oud, als leerling - verpleger in een psychiatrisch ziekenhuis te Wassenaar. Vaak zat hij dan uitgebreid te praten met mensen die maar niet in slaap konden komen. Een man vertelde hem toen een verhaal dat hem zijn leven lang bij zou blijven. Hij had jaren in de gevangenis gezeten voor een misdrijf dat hij niet gepleegd had. Vrijwillig onschuldig de bak in. Waarom doet een mens zo iets, vroeg de jeugdige Van Reen zich af, die toen al wel schreef, maar nog niet gepubliceerd had; dat kwam pas in 1965. En vooral: hoe maak ik daar een roman van?
Met Het nooit geschreven verhaal, uitgebracht in 2022, geeft hij antwoord op deze vragen. Van Reen, geboren in 1941 in Waalwijk, maar al als baby opgegroeid in Panningen (Noord - Limburg), verplaatst de gebeurtenissen naar 1959 en 2019. Hij situeert de handelingen in het gebied dat hij het beste kent, namelijk in en rond Koningslust, een dorpje, slechts luttele kilometers verwijderd van Panningen. En voor de lezer die graag alles wil weten: al vele jaren woont Ton van Reen in Maasbree, op 13 km van Koningslust. Kortom, met deze roman speelt Van Reen een thuiswedstrijd.
Eens is er een moord gepleegd...of was het zelfverdediging...of een vergissing? Een ruzie leek in ieder geval onvermijdelijk. De jonge, rijke, arrogante boer uit Grashoek, Dorus Hanraats, was vastbesloten de mooie Maria uit Koningslust te veroveren. Maar voor Maria bestond er slechts één: de arme boerenzoon Harrie Leenders uit haar eigen dorp. Op een avond in augustus 1959 lopen 's avonds om elf uur, na een feest in een tent, Maria, Harrie en Anton, een trouwe vriend, langs het Oud Kanaal naar café Halfweg. Ze worden achtervolgd door een dronken Dorus en zijn vrienden. Dorus valt Maria lastig, Anton slaat hem met een stuk hout in het water. En dan? Harrie zegt dat hij Dorus uit het Kanaal heeft gehaald, Maria dat ze geprobeerd heeft hem te reanimeren, de vrienden van Dorus dat Harrie hem vermoord heeft. De meningen zijn, na zestig jaar, verdeeld. Maar de levens van vooral Maria en Harrie zijn onherstelbaar beschadigd.
Omdat Van Reen geregeld van 1959 naar 2019 springt, zie je de veranderingen. Eens was er in het dorp het Gesticht Sint Josef (voor geestelijk gehandicapten), daarna heette het Huize Savelberg, en het allereerst Huize Daelzicht. Toen vol met broeders, nu zijn er nog maar twee. Eens werd er elk jaar een zogenaamde fancy fair georganiseerd, waarvan de baten naar de missionarissen in Afrika gingen, nu zijn er al haast geen priesters meer, laat staan missionarissen. Een ongehuwd meisje dat zwanger raakte, moest bevallen in de vroedvrouwenschool in Heerlen, en mocht van geluk spreken als de onbarmhartige nonnen haar kindje niet wegnamen.
Het verstrijken van de tijd en daarmee het veranderen van mens en samenleving, daar gaat deze streekroman over. Van Reen schrijft helder en sober; met goedgekozen details roept hij het weelderige natuurschoon in Noord - Limburg op en hij klinkt wat weemoedig als hij liefdevol schrijft over al die mensen in en rond het dorp, daarbij af en toe uithalend naar die oppermachtige Katholieke Kerk.
En de meelevende lezer denkt: al dat zwijgen van die plattelanders is toch maar niks. Práát, dat kan zo verhelderend werken.
Ton van Reen, Het nooit geschreven verhaal. Uitgeverij In de Knipscheer, Haarlem, 2022. 239 blz.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten