EEN LEVEN ACHTER TRALIES

 Eva, een vrouw van middelbare leeftijd, is weliswaar cipier, maar ook in die functie wil ze graag mensen helpen. Op de afdeling waar zij bewaakt, zitten mannen die bereid zijn er alsnog het beste van te maken. Ze begroet allen elke dag met "goede morgen", gebruikt hun voornaam, blijft hoffelijk. Daarom vindt de leiding het verrassend dat ze overplaatsing aanvraagt naar Centrum Nul. Daar zitten de zware jongens, de bikkelharde criminelen. De kijker weet meer. Die heeft gezien dat Eva meer dan normale interesse toont in een lange, gespierde jongeman met een nors gezicht, die enkele dagen eerder daar binnen is gebracht.

Hij heet Mikkel, 25 jaar, en heeft in een andere gevangenis met een mes een medegedetineerde vermoord. De oudere afdelingschef waarschuwt haar: " Op deze afdeling is iedereen gevaarlijk, en vooral volstrekt onvoorspelbaar." Ze blijft geïnteresseerd, zoekt contact, tracht gesprekjes aan te knopen, maar niets helpt. Zijn moeder? Een voormalige buurvrouw? Je blijft als kijker gissen, en dat is natuurlijk ook de bedoeling. Zijn moeder is Eva in ieder geval niet, want de echte komt op bezoekuur. 

Volkomen onverwacht laat Eva haar masker vallen; ze gaat volledig door het lint en misdraagt zich. Waarom weet niemand. Het ziet er even naar uit dat ze teruggeplaatst wordt, zeker als ze hoort dat een gevangene van haar vorige afdeling zelfmoord heeft gepleegd. Ze voelt zich schuldig. Kwetsbare mensen laat je niet in de steek. De aalmoezenier geeft haar een wijze les mee: " Verlies je niet in je werk. Probeer wat je hier meemaakt van je af te zetten. Het is maar een baan." 

Een andere wijze les krijgt ze van haar chef van Centrum Nul. Ze blijft zich inzetten voor die nukkige, onbenaderbare Mikkel die telkens weer de randjes opzoekt, al helemaal nu hij sinds kort weet dat zij kwetsbaar is. " Sommige mensen zijn nu eenmaal niet te helpen. Leg je daar bij neer." Hij geeft Eva die vaderlijke raad als ze verslagen op een bankje zit en voor zich uit staart. En de kijker staart met haar mee en leeft met haar mee, want ze bedoelde het toch zo goed.

Niet alleen Eva en Mikkel brengen hun leven voor een belangrijk deel achter tralies door, de kijker wordt daar ook nadrukkelijk mee geconfronteerd. Voortdurend zit je door kijkgaten, tralies en half geopende rolluiken te staren, terwijl de achtergrondgeluiden uit klikkende sloten, knarsende deuren en hol klinkende voetstappen bestaan. Dodelijk saaie dagen, eenzaamheid, macht en onmacht bepalen het gevangenisleven, dat regisseur Möller in treffende beelden, met weinig woorden en uitstekende acteurs indrukwekkend weet weer te geven.

In het Deens heet de film Wogter, wat 'bewaker' betekent; de Engelse en dus internationale titel is Sons geworden. Als u de film gezien heeft, en dat moet u zeker doen, dan zult u het met mij eens zijn dat Sons voortreffelijk gekozen is. 

Sons. Regisseur: Gustav Möller. Acteurs: Sidse Babett Knudsen, Sebastian Bull. Land: Denemarken. Uitgebracht in: 2024.

EEN FILMKLASSIEKER: THE THIRD MAN

 Wenen, 1949. De zwaar getroffen stad is door Frankrijk, Engeland, Rusland en Amerika in vier zones verdeeld; van samenwerking is niet of nauwelijks sprake.  Het krioelt er van de spionnen, vluchtelingen, smokkelaars, criminelen. Er handelt zelfs een bende in het betrekkelijk nieuwe geneesmiddel penicilline. Zo treft Holly Martins (Josef Cotten) Wenen aan als hij uit de trein stapt. Hij schrijft cowboyromans, zit nu zonder geld, maar zijn goede vriend Harry Lime heeft hem hier een baan aangeboden.

Tot zijn ontsteltenis hoort hij dat Harry door een ongeluk om het leven gekomen is. Nog net op tijd kan hij diens begrafenis bijwonen. Hij ontdekt dat er iets raars is aan dat ongeluk. Harry zou door twee mannen in de ambulance getild zijn, maar iemand beweert dat het er drie waren. "De third man," mompelt u nu. Terwijl hij zich overal voorstelt als de vriend van Harry Lime gaat hij op onderzoek uit. Zo ontmoet hij de aantrekkelijke, ontroostbare vriendin van Harry (gespeeld door Alida Valli), een aantal duistere figuren, en majoor Calloway (Trevor Howard) die zich met de bestrijding van de misdaad bezighoudt. 

Wat is Harry Lime (Orson Welles) eigenlijk voor een man? Na twintig jaar vriendschap ziet Holly hem als iemand die alleen al door zijn aanwezigheid altijd alles leuker maakte. Voor Alida Valli is hij de minnaar die bij wijze van spreken helemaal bezit van haar genomen heeft. Haar kat had aan iedereen een hekel, maar Harry zocht ze altijd op. De majoor onthult voor beiden een duistere kant van hun vriend. En Holly slaat aan het twijfelen: kiest hij voor zijn vriend of voor de majoor?

Je kunt The Third Man met recht een 'film noir'  noemen. Sterke lichtcontrasten rond die puinhopen in het centrum van Wenen, veel lange schaduwen in die smalle, met keien geplaveide straatjes. U weet wat een 'dutch angle'' is? De regisseur filmt dan met een gekantelde camera, waarbij de horizon schuin loopt. Carol Reed gebruikt deze techniek in het begin geregeld om een mysterieuze en beklemmende sfeer op te roepen. (Nederland heeft hier overigens niets mee te maken. Vermoedelijk werd er deutsch mee bedoeld, een verwijzing naar het Duitse expressionisme).

Werken al deze technieken? Nou en of. De film stamt uit 1949, maar blijft een,  pessimistisch, meesterwerk. Scenarioschrijver Graham Greene zette diverse verhaallijnen uit die voortreffelijk met elkaar verbonden zijn; het gesprek in het reuzenrad en de jacht door het riool zijn legendarisch; citerspeler Anton Karas zorgt voor een karakteristieke muzikale achtergrond. In een naargeestige omgeving ontmoet hoofdpersoon Holly Martins mensen die vrijwel uitsluitend aan zichzelf denken, en dat geldt ook voor hem. Liefde, verraad, trouw, egoïsme, hebzucht, ze komen allemaal voorbij. Holly zal als een gedesillusioneerd mens naar de V.S. terugkeren, en u en ik worden weer in onze mening gesterkt. Met mensen moet je uitkijken.

The Third Man. Regisseur: Carol Reed. Acteurs: Josef Cotten, Alida Valli, Orson Welles, Trevor Howard. Land: Verenigd Koninkrijk. Jaar: 1949. In 2024 werd de film gerestaureerd in 4K.