Wenen, 1949. De zwaar getroffen stad is door Frankrijk, Engeland, Rusland en Amerika in vier zones verdeeld; van samenwerking is niet of nauwelijks sprake. Het krioelt er van de spionnen, vluchtelingen, smokkelaars, criminelen. Er handelt zelfs een bende in het betrekkelijk nieuwe geneesmiddel penicilline. Zo treft Holly Martins (Josef Cotten) Wenen aan als hij uit de trein stapt. Hij schrijft cowboyromans, zit nu zonder geld, maar zijn goede vriend Harry Lime heeft hem hier een baan aangeboden.
Tot zijn ontsteltenis hoort hij dat Harry door een ongeluk om het leven gekomen is. Nog net op tijd kan hij diens begrafenis bijwonen. Hij ontdekt dat er iets raars is aan dat ongeluk. Harry zou door twee mannen in de ambulance getild zijn, maar iemand beweert dat het er drie waren. "De third man," mompelt u nu. Terwijl hij zich overal voorstelt als de vriend van Harry Lime gaat hij op onderzoek uit. Zo ontmoet hij de aantrekkelijke, ontroostbare vriendin van Harry (gespeeld door Alida Valli), een aantal duistere figuren, en majoor Calloway (Trevor Howard) die zich met de bestrijding van de misdaad bezighoudt.
Wat is Harry Lime (Orson Welles) eigenlijk voor een man? Na twintig jaar vriendschap ziet Holly hem als iemand die alleen al door zijn aanwezigheid altijd alles leuker maakte. Voor Alida Valli is hij de minnaar die bij wijze van spreken helemaal bezit van haar genomen heeft. Haar kat had aan iedereen een hekel, maar Harry zocht ze altijd op. De majoor onthult voor beiden een duistere kant van hun vriend. En Holly slaat aan het twijfelen: kiest hij voor zijn vriend of voor de majoor?
Je kunt The Third Man met recht een 'film noir' noemen. Sterke lichtcontrasten rond die puinhopen in het centrum van Wenen, veel lange schaduwen in die smalle, met keien geplaveide straatjes. U weet wat een 'dutch angle'' is? De regisseur filmt dan met een gekantelde camera, waarbij de horizon schuin loopt. Carol Reed gebruikt deze techniek in het begin geregeld om een mysterieuze en beklemmende sfeer op te roepen. (Nederland heeft hier overigens niets mee te maken. Vermoedelijk werd er deutsch mee bedoeld, een verwijzing naar het Duitse expressionisme).
Werken al deze technieken? Nou en of. De film stamt uit 1949, maar blijft een, pessimistisch, meesterwerk. Scenarioschrijver Graham Greene zette diverse verhaallijnen uit die voortreffelijk met elkaar verbonden zijn; het gesprek in het reuzenrad en de jacht door het riool zijn legendarisch; citerspeler Anton Karas zorgt voor een karakteristieke muzikale achtergrond. In een naargeestige omgeving ontmoet hoofdpersoon Holly Martins mensen die vrijwel uitsluitend aan zichzelf denken, en dat geldt ook voor hem. Liefde, verraad, trouw, egoïsme, hebzucht, ze komen allemaal voorbij. Holly zal als een gedesillusioneerd mens naar de V.S. terugkeren, en u en ik worden weer in onze mening gesterkt. Met mensen moet je uitkijken.
The Third Man. Regisseur: Carol Reed. Acteurs: Josef Cotten, Alida Valli, Orson Welles, Trevor Howard. Land: Verenigd Koninkrijk. Jaar: 1949. In 2024 werd de film gerestaureerd in 4K.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten