Een hoofdpersoon die lak heeft aan conventies, door diverse landen zwerft, in de meest uiteenlopende milieus vertoeft en de wildste avonturen beleeft: die wil je als lezer toch ontmoeten? U komt hem tegen in de schelmenroman, een genre dat ontstaan is in het Spanje van de zestiende eeuw en daarom ook wel picareske wordt genoemd; in het Spaans betekent pícaro 'schelm'. Bekende schelmenromans zijn bijvoorbeeld Ik Jan Cremer, Die Bekenntnisse des Hochstaplers Felix Krull (van Thomas Mann), The Adventures of Huckleberry Finn (van Mark Twain).
De streken van de schelm worden vooral bepaald door het lot. Hebzucht, macht, of de liefde leiden er vaak toe dat hij besluit te blijven of te vluchten. Er komt vervolgens een moment dat hij bedrog pleegt of dat men hem bedriegt, zodat hij zijn biezen moet pakken, en een nieuw verhaal een aanvang neemt. De pícaro is, hoewel een hartenbreker, toch vooral ook een eenzaam man, een buitenstaander ook, met een feilloos oog voor de misstanden in de samenleving, waarvan hij ook wel gebruik maakt om vooruit te komen in het leven. Er huist namelijk ook een opportunist in hem.
De heilige van Martin Michael Driessen is zo'n duidelijke schelmenroman dat de auteur die karakterisering zelfs onder de titel heeft gezet. Donatien, in 1839 in de Vogezen geboren, vertelt zelf zijn levensverhaal, met veel aplomb, want hij mag graag opscheppen. Al vroeg maakt hij een onschuldig meisje zwanger, verlaat haar, wordt hoefsmid, verlaagt zich tot struikrover, pleegt minimaal vijf moorden enz. Driessen maakt zijn hoofdpersoon ook tamelijk onsympathiek: hij heeft duidelijk antisemitische en vrouwonvriendelijke opvattingen en toont zich volstrekt onaangedaan als hij voor de rechtbank naar zijn proces moet luisteren. Maar de auteur is toch ook zo handig om, net als je de schelm gaat haten, hem toch een paar liefdevolle trekjes mee te geven. Zo laat hij een uiterst charmante adellijke jongedame vrij, omdat ze met hem een elegant dansje maakt op de plek van de overval.
Driessen speelt namelijk ook met de lezer. Donatien vertelt dus zijn verhaal, en blijkt in staat mee te delen hoe en wanneer hij sterft. Onze schelm citeert ergens de countrysong The Wayward Wind uit 1956 en laat zijn zoontje op verschillende manieren sterven. Driessen parodieert, is satirisch, kruidt zijn picareske verhalen met humor en af en toe filosofische terzijdes. Hij moet overduidelijk veel plezier aan het schrijven van dit boek hebben beleefd. En de lezer? Dit is een vermakelijk boek, zeer geschikt om ons coronabestaan voor een tijdje volledig te vergeten.
Martin Michael Driessen, De heilige. Amsterdam, 2019. 233 blz.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten