Op 5 oktober 1949 schrijft Helene Hanff vanuit New York City een brief aan de medewerkers van het antiquariaat Marks & Co 84, Charing Cross Road in Londen. Ze had de advertentie gelezen van het bedrijf in de Saturday Review of Literature, waarin stond dat Marks & Co gespecialiseerd was in boeken die niet meer in druk zijn. Ze is dol op tweedehands werk, heeft geen geld voor dure, nieuwe exemplaren, en stuurt alvast een lijst mee van boeken die ze graag zou willen hebben. Na drie weken krijgt ze bericht terug dat tweederde van haar wensen vervuld kan worden. Op 3 november meldt Helene opgewekt dat de boeken in goede conditie aangekomen zijn.
Aangemoedigd door dit succes blijft ze bestellen. Haar toon wordt al snel informeler; de Engelsen reageren wat terughoudend. Van "Mijne Heren", schakelt ze over naar "Mijnheer", en ze wil graag weten wie FDP is die de brieven steeds ondertekent. Dat blijkt de belangrijkste man bij Marks te zijn: Frank Doel (rijmt op het Franse Noël). Ze zal twintig jaar, tot zijn dood, met hem, zijn vrouw en dochters corresponderen.
In Engeland is zo kort na de oorlog gebrek aan alles. Een half ons vlees per gezin per week, en één ei de man per maand, dat soort maatregelen. De zwarte markt is voor het personeel niet te betalen. Ze stuurt hun ham en eieren toe en later andere lekkernijen; Helene krijgt er zes nieuwe vrienden uit het verre Londen bij.
Haar andere vrienden zijn toch vooral boeken. Ze let op innerlijk èn uiterlijk. Graag bezit ze werken met een lederen band; de kartonnen omhulsels waar in die tijd Amerikaanse uitgevers mee kwamen aanzetten, vindt ze heel erg. Het geweldige aan tweedehandsboeken is dat je kunt zien welke passages het vaakst gelezen zijn: leg zo'n boek maar op tafel en het valt op die plaatsen open. Aantekeningen in de kantlijn zijn een feest, want die zorgen voor een band met de vorige bezitter. Wat ze het liefste leest? Poëzie (John Donne!), essays, geschiedenis. Aan fictie heeft ze een hekel. "Ik kan maar niet geïnteresseerd raken in dingen die niet echt gebeurd zijn met mensen die nooit bestaan hebben." Later zal ze overigens wel Pride & Prejudice van Jane Austen verslinden. En als haar iets wordt toegestuurd wat tegenvalt, dan kan ze op een originele manier hard uitpakken.
Want beroepshalve schrijft en beoordeelt ze film - en tv - scripts. Op 15 augustus 1959 barst ze haast uit haar voegen van geestdrift omdat ze een beurs van 5000 dollar van CBS heeft gewonnen, waarmee ze een jaar lang toneelstukken, gebaseerd op de Amerikaanse geschiedenis, kan schrijven. In haar brieven komt geen enkele vriend voor, hier en daar wordt de naam van een vriendin genoemd. Geregeld kondigt ze aan dat ze haar vrienden van Marks & Co in Londen van de zomer komt opzoeken, maar dat zal nooit gebeuren. Dit is veiliger, lekker op afstand, fantaseren over de goede eigenschappen van vriendelijke, onzichtbare mensen. Al die prachtige boeken om haar heen, waar ze zo heerlijk in kan verdrinken, vormen een alleraardigst surrogaat.
In 1970 verschenen de brieven van Helene, Frank en andere betrokkenen in boekvorm. Het succes was zo groot, dat er vervolgens een toneelstuk (1983, Broadway, hoofdrol Ellen Burstyn) en een film (1987, met Anne Bancroft en Anthony Hopkins) van gemaakt werden.
Helene Hanff, Charing Cross Road 84. Vertaling in 1982 van Barbara van Kooten. Tweede druk 2021, Rainbow, Amsterdam. 134 blz.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten