"De wieg schommelt boven een afgrond en het gezond verstand zegt ons dat ons bestaan niet meer is dan een vluchtig kiertje licht tussen twee eeuwigheden van duisternis." Een auteur die met deze wijsheid zijn memoires begint, is gezegend met een groot gevoel voor betrekkelijkheid èn met literair talent. Hier is dan ook Vladimir Nabokov (Sint - Petersburg, Rusland; 1899 - 1977) aan het woord, vermaard auteur van vooral Engelstalige romans en korte verhalen. Lolita maakte hem beroemd.
Zijn herinneringen beslaan de eerste 41 jaar van zijn leven. Daaruit blijkt dat als er ooit iemand met een gouden lepel in zijn mond geboren werd, dat Vladimir wel is. De Nabokovs beschikten over het landgoed Wyra in het district Sint - Petersburg; ze bezaten bovendien een monumentaal herenhuis in het centrum van dezelfde stad. In het huis op het landgoed bevonden zich vijf badkamers en een groot aantal wastafels en toiletten. Lange reizen naar het buitenland waren normaal: Berlijn, Parijs, Zuid - Franrijk. Een stoet van vooral Engelse, Franse en Duitse kinderjuffrouwen, gouverneurs en gouvernantes zorgden voor opvoeding en scholing. Daarom leerde Vladimir eerder Engels lezen en schrijven dan Russisch. Vader en moeder hielden zich overigens, en dat is in die kringen niet zo gebruikelijk, nadrukkelijk met hun kinderen bezig. Vladimir was op beiden zeer gesteld.
Macht, rijkdom, aanzien: voor alle Nabokovs was dat vanzelfsprekend. Ergens gaat Vladimir wat dieper op hun familiegeschiedenis in. Het wemelt dan van grootgrondbezitters, generaals, ministers, baronnen en baronessen van de tak Von Korff. Sommigen hebben een Nabokov - neus, anderen, onder wie onze auteur, een Korff - reukorgaan. Iets dergelijks speelt ook als het om muzikaliteit gaat. Er is een zestiende - eeuwse organist Wolfgang Graun in de familie, veel later de componist Carl Heinrich Graun; Vladimirs vader was dol op muziek en Dimitri, de zoon van Vladimir werd een professionele operazanger. En Vladimir zelf? Totaal geen gevoel voor muziek.
Het wordt tijd dat we het over de hoofdpersoon van deze autobiografie gaan hebben. Zijn hele leven lang vertikte hij het om zich bij welke beweging dan ook aan te sluiten. Geen groepswerk, geen debatingclubs, terwijl juist zijn vader hoge politieke posities bekleedde. Taalbegaafd was hij in hoge mate, maar alleen schriftelijk. Mondeling was hij bij lange na niet zo trefzeker als hij zou willen; daarom dat hij veel later, als beroemd auteur, alleen schriftelijk vragen wilde beantwoorden. Op zijn elfde las hij voor het eerst Oorlog en vrede. Zijn eerste gedicht schreef hij op zijn vijftiende, en poëzie werd haast een verslaving; op zijn zestiende werd hij echt heel erg verliefd; het bedenken van schaakproblemen een langdurige hobby. Maar zie in hem absoluut geen studeerkamermannetje. Vladimir was erg sportief: hij voetbalde (keeper), schaatste, skiede, tenniste, bokste, schermde. Inderdaad, zo'n jeugd wil iedereen wel.
Toen eind 1917 Lenin aantrad, werd al snel alles anders. Bloedvergieten, gijzelingen en concentratiekampen deden iedereen die iets bezat begrijpen dat aan vluchten niet te ontkomen viel. Eerst naar de Krim, maar toen in maart 1919 het Rode Leger ook daar binnenviel, vluchtte het gezin naar Constantinopel en Piraeus, en vervolgens naar West - Europa. Al hun bezittingen moesten ze achterlaten. Dankzij een vooruitziende kamenier, die in november 1917 snel wat juwelen in een nécessaire had geveegd, konden ze aanvankelijk het hoofd boven water houden. In 1922 zal hij in Cambridge afstuderen; zijn carrière als schrijver heeft dan al een aanvang genomen.
Vlinders begon hij al te vangen toen hij nog een jongen was. Zijn hele leven zal hij daar hartstochtelijk mee door blijven gaan en daar ook een zekere reputatie in opbouwen. Dat hij vele jaren hard moest werken en vaak een armoedig bestaan leidde, deerde hem eigenlijk niet. Rusland zal hij nooit meer mogen betreden, maar geef hem op een willekeurig continent iets wat lijkt op op het land rondom Sint - Petersburg, en zijn hart smelt.
Vladimir Nabokov, Geheugen, spreek. Nederlandse vertaling van Rien Verhoef van Speak, Memory (New York, 1989). De Bezige Bij, Amsterdam, 1992. 324 blz.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten