In oktober 1869 bevindt Fjodor Dostojevski, toen al al een bekend schrijver, zich in Petersburg, om uit te zoeken hoe zijn stiefzoon Pavel om het leven gekomen is. De jongeman (22 jaar) was enige tijd eerder van Dresden, waar zijn stiefouders woonden, naar Petersburg verhuisd. Pavel Isajev is de zoon van Fjodors eerste vrouw. Hij liet voortdurend merken dat hij zich in Dresden slechts als een weeskind zag en zocht geregeld ruzie met Fjodors tweede vrouw, Anna. Dostojevski voelt zich schuldig; hij heeft het idee dat hij zijn stiefzoon veel te weinig aandacht gegeven heeft.
Fjodor bezoekt diens hospita, die hem toestaat gebruik te maken van het kamertje van Pavel, waar al zijn spullen nog staan. Hij slaapt in zijn bed en trekt zijn witte pak aan. Het lijkt wel alsof hij probeert Pavel weer terug te roepen in het leven. Ook zijn pogingen om met de hospita, Anna Sergejevna, een seksuele relatie aan te gaan, wijzen in die richting. " Via mij probeer je hem te bereiken", verwijt ze hem. Toch groeit er wat tussen hen.
Fjodor gaat in Petersburg op onderzoek uit. Heeft Pavel zelfmoord gepleegd? Vermoord door de politie? Slachtoffer van een noodlottig ongeval? De schrijver wordt indringend ondervraagd door raadsheer Maksimov, gerechtelijk onderzoeker naar de dood van Pavel. Van hem hoort hij dat zijn stiefzoon verkeerde in de kringen rond Netsjajev: een revolutionair en terrorist. Later zal hij deze gevaarlijke man persoonlijk ontmoeten. Dan beseft hij dat Pavel geen heldhaftige strijder tegen onrecht was, maar slechts een meeloper.
De tijd begint te dringen. Vermoedelijk is Pavel gedood op bevel van zijn grote held Netsjajev. Fjodors paspoort is hem afgenomen door de Peterburgse overheid, maar als zijn talloze schuldeisers in de stad weten dat hij zich daar ophoudt, zullen ze hun geld komen opeisen. Anna Sergejevna blijft hem fascineren, maar in Dresden wachten vrouw en kind. Hij moet weg. Wat heeft hij nog te zoeken in zijn ooit zo vertrouwde Petersburg? En hoe nu verder met zijn leven?
Hij moet blijven doen waar hij goed in is, realiseert hij zich. Schrijven, publiceren, ten koste van heel veel. Verraad plegen aan jezelf en anderen, je ziel opofferen: het zijn heel grote woorden, maar het schrijverschap zoals hij dat ziet, is dat allemaal waard. Tenminste, dat lees ik in die laatste bladzijden.
Auteur J.M. Coetzee (Kaapstad, 1940) studeerde Engels en literatuur en was vanaf 1971 hoogleraar aan diverse universiteiten. Het werk van de meester van Petersburg, F.M. Dostojevski, zal hij ongetwijfeld bestudeerd en bewonderd hebben. Ik vermoed dat zo de basis is gelegd voor deze roman, waarin de auteur op de schrijver Dostojevski wil lijken. Ook deze hoofdpersoon dwaalt door Petersburg, heeft een intellectueel debat met een politiefunctionaris; net zoals in Misdaad en straf, en in Boze geesten struikel je over de reactionairen en nihilisten. Pavel en Netsjajev hebben echt bestaan, terwijl het laatste hoofdstuk in De meester van Petersburg de naam draagt van de grootste booswicht die Fjodor ooit bedacht heeft, namelijk Stavrogin.
Een eerbetoon aan de grote Rus? Ingrediënten uit leven en werk gebruiken om een Dostojevskiaanse roman te componeren? Geen idee, maar het zou zo maar kunnen. Alleen dat slot, beste lezer, dat is toch aan de duistere kant.
J.M. Coetzee, De meester van Petersburg. Vertaling Frans van der Wiel. Oorspronkelijke druk 1994. Uitgeverij Cossee, Amsterdam, 2006. 252 blz.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten