LEVEN BINNEN DE ITALIAANSE MAFFIA

Op 13 maart 2008 las de advocaat van Francesco Bidgonetti, één van de machtigste criminele bazen van Italië, tijdens het hoger beroep van het Spartacusproces een verklaring voor, waarin auteur Roberto Saviano aangeraden werd op te houden met zijn speurwerk. Hij had namelijk met zijn internationale succes Gomorra in 2007 ondubbelzinnig aangetoond hoe Napels in de loop van de jaren in de handen van de camorra gevallen was. Sindsdien  leeft Saviano in het verborgene. Hij is zijn vrijheid kwijt, maar dat heeft hem niet belet om in 2024 met een tweede boek zijn omvangrijke kennis van de Italiaanse maffia te etaleren.  

Daarvoor sprak hij met betrokkenen, las hij getuigenverklaringen, controleerde hij verhalen die over de onderwereld de ronde deden. Wat mij deugd deed, is dat Saviano ook Joe Pistone interviewde. Pistone is de undercoveragent die onder de naam Donnie Brasco zes jaar lang succesvol infiltreerde in machtige New Yorkse maffiafamilies. Ook hij is ondergedoken; een goed boek en een beroemde film geven u een betrouwbaar beeld van de maffiawereld waarin hij verkeerd had.

In Wij tweeën horen bij elkaar legt Saviano ons uit hoe het gezinsleven functioneert binnen de Italiaanse maffia. Wat zijn de regels, welke codes worden gehanteerd, waar moet je als bendelid op letten? Voor allen geldt: pleeg nooit een aanslag als er een kind in de buurt is. Er zijn ook verschillen.  De Cosa Nostra (Sicilië) vindt een rokkenjager als boss onbetrouwbaar; zo'n man is niet in staat een overeenkomst na te leven en zijn mannen eerlijk te leiden. Hij behoort ook niet te roken en te drinken. Bij de camorra ( rond Napels) moet de baas trouw bewijzen aan zijn familie, maar hij moet ook tonen dat hij het leven kent, ervan kan genieten. Men ziet hem dan als een echte leider. Wanneer hij echter fysiek aftakelt, gaat hij zijn gezag verliezen. Ook de trouwste onderdaan loert op het geschikte moment om de plaats van zijn baas in te nemen. 

In het huwelijk is niet de echtgenote de centrale figuur, maar altijd de man. De vrouw wordt gezien als koopwaar. Vaak wordt ze door de ene boss aan de andere afgestaan om bondgenootschappen te bevestigen en gebiedsuitbreidingen voor te bereiden. Trouwen met een burgermeisje heeft als voordeel dat je bezittingen op haar naam kunt laten zetten. Voor Cosa Nostra is de enige wezenlijke taak van de vrouw: kinderen krijgen. En geen meisjes, jongens. Een zoon biedt de mogelijkheid om de macht te erven en later de vader te vervangen. Een maffioso zonder erfgenaam loopt gevaar, en zijn vrouw ook. Hij kan geen boss blijven, omdat hij zijn macht niet kan behouden. Aan een dochter heb je helemaal niets. 

Vaders, broers, soms ook neven houden de vrouw van een maffioso nauwlettend in de gaten. Als zij niet echt lekker meewerkt, als ze zelfs probeert een ander leven op te bouwen, dan treden ze nadrukkelijk op. De eerbaarheid, dus de zaken, dus de inkomsten  staan op het spel. Een vrouw die meerdere minnaars heeft, schaadt het aanzien van haar man. Hoe onmannelijk is hij wel niet als zijn echtgenote anderen nodig heeft! 

Ongeschreven wetten, erecodes, regels: wanneer je als bendelid in de fout gaat, word je niet alleen opgejaagd en gedood, de vreselijkste martelingen, ook van je familieleden, gaan eraan vooraf. Maffiosi die praten met de politie, zijn mensen die wraak willen nemen. Vanwege de minachting, het bedrog, de vernederingen die ze hebben moeten ondergaan, willen ze zich wreken, om vervolgens na hun vrijlating een andere identiteit aan te nemen.

Aan het slot wendt de auteur zich tot de lezer. Heeft hij ook zoveel afschuw gevoeld tijdens het lezen van zijn boek? Dat heb ik inderdaad. Die gruwelijke moorden, die vreselijke martelingen, dat meedogenloze geweld, ook tegenover vrienden en familieleden, om het geld, de eer, de macht: zo wreed kan een mens blijkbaar zijn. 

Roberto Saviano, Wij tweeën horen bij elkaar. Vertaling Jan van der Haar. Het Spectrum, Amsterdam, 1925. 253 blz.