Omdat de kans bestaat dat u de Japanse literatuur de laatste jaren enigszins verwaarloosd heeft, wil ik de onlangs verschenen vertaling van een in Japan beroemde roman aangrijpen om uw kennis wat bij te spijkeren. De oorspronkelijke titel luidt Mon, de vertaling De poort, en de auteur is Soseki Natsume. Ik zal hem even aan u voorstellen.
Soseki Natsume wordt in 1867 geboren in een samoeraifamilie met bestuurlijke functies. Soseki is eigenlijk een pseudoniem dat hij aannam toen hij hij een aantal Chinese gedichten schreef. Eerst studeerde hij namelijk Chinees, maar toen de aandacht voor het westen sterk toenam, kiest hij voor de studie Engels. Psychische problemen, die hem altijd blijven achtervolgen, zorgen ervoor dat hij uit Engeland wegtrekt, in Japan zijn baan aan de universiteit opzegt en hem in 1907 doen besluiten professioneel schrijver te worden. Essays, poëzie, romans: hij kan het allemaal. Haruki Murakami, die andere Japanse gigant, noemt hem het allerbeste wat de Japanse literatuur te bieden heeft. Ruim een eeuw na zijn dood in 1916 publiceerden Japanse kranten met veel succes zijn romans in feuilletonvorm.
In De poort volgen we het ogenschijnlijk rustig voortkabbelende leventje van Sosuke en zijn vrouw Oyone. Hij verricht eenvoudig kantoorwerk, zij doet het huishouden, geassisteerd door een inwonende dienstbode. Er zijn wat problemen binnen de familie met een erfenis; de jongere broer van Sosuke studeert aan de universiteit, maar wie gaat dat betalen? Hij krijgt bij hen een kamer, en meer kunnen ze niet voor hem doen. Gelaten, gemakzuchtig en besluiteloos staat Sosuke in het leven. De jaargetijden met sneeuw, lentebloesems of herfstregens volgen elkaar op, zorgvuldig wordt de kleding uitgezocht die passend is, en 's avonds zit het echtpaar, knus bij elkaar onder het licht van die ene lamp. Sosuke is zich alleen bewust van Onyone en voor haar bestaat alleen Sosuke. Ze vergeten de duistere mensenwereld buiten het bereik van de lamp.
Eens is er namelijk iets verschrikkelijks gebeurd, waardoor hun beider levens voor altijd getekend wordt. "Genadeloos had de wereld hen overladen met morele zonden. Voor ze zichzelf zagen als een immoreel stel dat zich diende te schamen, zagen ze zichzelf eigenaardig genoeg als een irrationeel stel. Er was geen enkel geldig excuus." Ze waren gebrandmerkt; Sosuke werd gedwongen de universiteit te verlaten. Iedereen keerde zich van hen af, zij wilden met niemand meer echt iets te maken hebben. Ze hebben alleen elkaar.
Wat is er nu precies aan de hand geweest? Natsume zwijgt daarover. Vertaler Luc Van Haute gunt ons in zijn Nawoord een blik in het Japan van 1900. Sosuke heeft zijn vrouw leren kennen als zus van zijn vriend Yasui. Wat is er tussen hen voorgevallen? Gearrangeerde huwelijken waren normaal; je had je daar maar bij neer te leggen. Kennelijk heeft Sosuke zijn zin doorgedreven, en dat betekent dat je buitengesloten wordt, je rooskleurige toekomst verdwijnt, mensen kijken op je neer. Al deze nare herinneringen komen weer naar boven als plotseling, na jaren, Yasui in hun bestaan lijkt terug te keren.
Soseki Natsume blijkt een prima verteller. Hij beschikt over een heldere stijl, observeert goed, gebruikt kenmerkende details en zwijgt als het zo uitkomt. Zijn personen leven, hun problematiek doet verrassend modern aan, terwijl de roman toch zo'n honderd jaar geleden geschreven is. Ik zal zeker meer van hem lezen, en dan kom ik er u over vertellen.
Soseki Natsume, De poort. Vertaald, van aantekeningen en een nawoord voorzien door Luc Van Haute. Uitgeverij Karakters, Antwerpen, 2020. 326 blz. Oorspronkelijke eerste druk 1911.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten