De 23 - jarige student Rodion Raskolnikov ziet zichzelf als een zeer talentvol mens, maar leeft in armoede en kan daarom zijn studie niet betalen. Ooit heeft hij een artikel geschreven, waarin hij de mensheid verdeelde in 'gewonen' en ongewonen'. De laatste groep staat boven de eerste, want grote geesten zijn boven de wet verheven. Met hun talenten kunnen ze de maatschappij verbeteren, en daar heeft iedereen voordeel van. Hij besluit een oud vrouwtje, dat tegen een veel te hoge rente pandjes beheert, te vermoorden. Met een bijl slaat hij haar de schedel in, en haar zus, die toevallig binnen komt lopen, doodt hij eveneens.
We bevinden ons in de bloedhete maand juli in Sint - Petersburg. De komende twee weken zien we Raskolnikov zijn uiterste best doen om aan elke verdenking te ontkomen. Hoofdrechercheur Porfiri heeft echter al in een vroeg stadium zijn oog op Raskolnikov laten vallen. Tot twee keer toe ondervraagt hij hem op een amicale, maar effectieve manier, wachtend op het moment dat de moordenaar breekt. Dat moment is nooit ver weg, want Raskolnikov verkeert in de dagen na de moorden in een toestand van geestelijke aftakeling, die begeleid wordt door lichamelijke symptomen. Bovendien vreet de eenzaamheid aan hem: werkelijk tegenover niemand kan hij zich uitspreken.
Langzaam komt hij tot het inzicht, daarbij geholpen door zijn vriendin Sonja, dat geen mens, hoe begaafd ook, boven de wet staat. Bovendien leefde bij hem ook het idee dat zijn motief om te moorden - investeren in een schitterende loopbaan om nuttig te zijn voor de samenleving - op zelfbedrog berustte. Was het niet gewoon een zogenaamd bewijs van zijn wilskracht, zijn mannelijkheid? Hij bekent schuld, maar dat doet hij omdat het moet: hij kan zijn verschrikkelijke geheim niet langer voor zich houden. Pas later, als hij zijn straf uitzit in Siberië, zal hij zijn schuld pas echt beseffen en begrijpen wat hij alles en iedereen heeft aangedaan.
Wat is de kracht van deze wereldberoemde roman? Misdaad en straf is spannend: je wil weten of hij de moord daadwerkelijk zal plegen, en of/hoe Raskolnikov ontmaskerd zal worden. Verder beschrijft Dostojewski met veel psychologisch inzicht hoe zijn hoofdpersoon in elkaar zit. Vertaler Hans Boland aarzelt overigens niet om hem een autist te noemen. Ook op filosofisch vlak heeft het boek het een en ander te bieden: denk aan Raskolnikovs opvatting van de superieure mens; aan schuld en boete; de kracht van het lijden, zoals Sonja die opvat. Tijdgenoten wezen ook op het sociaal - kritische aspect. De armoede ruik je op elke bladzijde, de alcoholisten liggen op iedere straathoek, uitbuiting en verkrachting zijn aan de orde van de dag.
En puur literair gezien: die kleurrijke, soms meelijwekkende figuren! Denk aan de twee slechteriken: de schijnheilige botterik Loezjin en de charmante vrouwenverslinder Svidrigailov. En dan al die onvergetelijke, soms hartverscheurende taferelen! Het begrafenismaal van Marmeladov, de poging tot verkrachting van Doenja, en vooral de uitgebreide voorbereiding van de moord door Raskolnikov. Lees Misdaad en straf langzaam en aandachtig, want er gebeurt veel en er komen een massa personen in voor met moeilijke Russische namen. Maar u zult rijkelijk beloond worden.
Fjodor Dostojewski, Misdaad en straf. Vertaling Jan Meijer. De Russische Bibliotheek deel V, G.A. van Oorschot, Amsterdam, 1968. 568 blz.
Hans Boland, Van mensen die geen enge grenzen erkennen. Amsterdam, 2019. 121 blz.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten