Weet u wat een accabadora is? Op Sardinië weten ze dat wel. Nog in de jaren vijftig kende elk dorp een vrouw die mensen bezocht van wie iedereen wist dat hun einde nabij was. Als ze ernstig leden kwam de accabadora 's avonds of 's nachts, vaak op verzoek van de familie, aan het bed van de stervende. Stemmig in het zwart gekleed, in een verder verlaten vertrek, bood ze haar hulp aan.
De coupeuse Bonaria Urrai is zo'n vrouw. Nooit getrouwd, geen kinderen, kiest ze op gevorderde leeftijd de zesjarige Maria uit als fillus de anima, wat 'kind van de ziel' betekent. Maria's moeder had al drie kinderen, deze vierde kan ze niet onderhouden. Bonaria is bereid, als een tweede moeder, dit slimme meisje in haar huis op te nemen en op te voeden. Maria kent geen heimwee, voelt zich al gauw thuis, maar zal Bonaria nooit 'moeder' noemen. Het zal jaren duren voordat ze weet wat haar tweede moeder 's avonds laat buitenshuis uitspookt.
De werkzaamheden van de accabora zijn verweven met het bijgeloof dat in die Sardijnse dorpjes volop heerst. De stervende moet zó zwak zijn dat hij niet meer kan spreken; alles wat gewijd is (heiligenbeelden, rozenkransen), dient opgeborgen te worden; het juk van een os onder het kussen kan helpen om de strijd te verlichten. Toen Bonaria eens bij een man werd geroepen die nog wat kon zeggen, ontstak ze in woede en riep de ontzette familieleden toe: "Jullie zijn allemaal vervloekt! Ook jullie kinderen en kleinkinderen zullen vervloekt zijn!"
Want deze dorpjes beschikken wel degelijk over een katholieke kerk en een pastoor die de gebruikelijke diensten verzorgt. De cirkelgang van de seizoenen, het tijdig plukken van de druiven, het wel en wee van de familie behoren begeleid te worden door eeuwenoude gewoontes en diepgewortelde gebruiken. Dus staat er in de nacht van de eerste november eten klaar voor de zielen van de familie, met verkruimelde tabak op de tafel, zodat je hun vingerafdrukken kunt zien. Daarom stop je, om je vijand te vervloeken, een jong hondje in een zak met een speciaal brokje basalt en verberg je dit alles op zijn grondgebied. In deze overzichtelijke en soms benauwende wereld groeit Maria op en wordt ze vrouw.
In Italië is Michela Murgia (1972; Cabras, Sardinië) een schrijfster die voor deze roman in 2009 diverse prijzen in ontvangst mocht nemen. Ze is werkzaam als docent en politiek actief, treedt op in tv - programma's. Ook zij was eens een fillus de anima, trouwde ook op haar geliefde eiland. De accorbadora (in Nederland ook uitgekomen onder de titel De laatste moeder) geeft treffend weer hoe zo'n afgesloten, landelijke gemeenschap op het platteland leeft, voelt, denkt. Een pareltje, dit boek, en Murgia een schrijfster om in de gaten te houden.
Michele Murgia, De accabodora. Uit het Italiaans vertaald door Els van der Pluijm. Amsterdam, 2010. 159 blz.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten